5 tác hại điển hình khi ngồi vắt chéo chân​ thường xuyên

Tư thế ngồi vắt chéo chân, mặc dù mang lại cảm giác thoải mái và có thể giúp người ngồi cảm thấy tự tin trong giao tiếp xã hội, nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe lâu dài. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những tác hại không thể xem nhẹ của thói quen ngồi vắt chéo chân và cách thay đổi để bảo vệ sức khỏe.

1. Tác hại của thói quen ngồi vắt chéo chân

1.1. Lệch hông, cong vẹo cột sống

Việc ngồi với hai chân bắt chéo có thể làm thay đổi vị trí của xương hông, theo nghiên cứu từ tạp chí ScienceAlert, dẫn lời giáo sư Adam Taylor, giám đốc Trung tâm Giáo dục Giải phẫu lâm sàng của Đại học Lancaster (Vương Quốc Anh).

Theo ông Taylor, ngồi bắt chéo chân lâu và thường xuyên sẽ dẫn đến sự thay đổi lâu dài trong chiều dài cơ và vị trí của xương trong vùng chậu. Thống kê cho thấy gần hai phần ba (62%) người dân ngồi bắt chéo chân từ phải qua trái, 26% từ trái qua phải, và khoảng 12% không có thói quen cố định.

Chuyên gia giải phẫu này giải thích: Khi ngồi bắt chéo chân, trọng lượng cơ thể không được phân bố đồng đều mà dồn nhiều hơn về một bên. Điều này làm cho một bên hông bị kéo cao hơn, trong khi bên còn lại chịu áp lực thấp hơn. Thói quen này lặp đi lặp lại trong thời gian dài sẽ khiến xương chậu bị xoay hoặc nghiêng, dẫn đến sự mất cân bằng trong cấu trúc cơ thể. Không chỉ xương chậu, các cơ xung quanh cũng bị ảnh hưởng, gây ra tình trạng một số cơ bị căng cứng quá mức, trong khi các cơ khác lại yếu đi.

Sự mất cân bằng cơ bắp là hậu quả dễ nhận thấy nhất. Bên hông cao hơn sẽ có các cơ bị kéo căng thường xuyên, trong khi bên thấp hơn lại ít được sử dụng, dẫn đến tình trạng yếu cơ. Cơ mông ở một bên cũng bị ảnh hưởng tương tự, gây mất đối xứng trong khả năng vận động và sức mạnh. Cùng với đó, cột sống cũng bị kéo theo sự nghiêng của xương chậu, dẫn đến lệch trục cột sống. Điều này có thể làm thay đổi đường cong tự nhiên của lưng dưới, gây căng cơ, đau lưng và thậm chí làm tăng nguy cơ vẹo cột sống.

Nếu không điều chỉnh, lệch hông do ngồi bắt chéo chân có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng. Khớp hông chịu áp lực không đều, dễ dẫn đến thoái hóa khớp theo thời gian. Tư thế này cũng ảnh hưởng đến sự phân bố áp lực trên khớp gối, mắt cá chân và bàn chân, khiến dáng đi mất cân đối và gây ra đau nhức mãn tính. Ngoài ra, việc lệch hông còn làm suy yếu sự linh hoạt và ổn định của cơ thể, làm tăng nguy cơ chấn thương khi vận động.

1.2. Suy giãn tĩnh mạch và tăng nguy cơ hình thành cục máu đông

Khi ngồi vắt chéo chân, áp lực sẽ gia tăng lên các tĩnh mạch chính ở chi dưới, đặc biệt là vùng khoeo chân – nơi tập trung các mạch máu lớn dẫn máu từ bàn chân trở về tim. Áp lực này làm giảm diện tích lòng tĩnh mạch, dẫn đến hiện tượng máu lưu thông chậm hơn bình thường. Sự suy giảm tốc độ máu lưu thông không chỉ khiến máu bị ứ đọng mà còn làm tăng nguy cơ tổn thương thành mạch.

Ngoài ra, tư thế vắt chéo chân còn làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch nông, khiến các van tĩnh mạch – cơ chế ngăn dòng máu chảy ngược – phải làm việc quá mức. Theo thời gian, van tĩnh mạch có thể yếu đi hoặc tổn thương, gây ra sự ứ đọng máu.

Khi áp lực trong các tĩnh mạch tăng cao do máu bị ứ đọng, tĩnh mạch có thể bị phình ra, mất độ đàn hồi và hình thành các búi tĩnh mạch giãn (thường thấy ở bắp chân hoặc đùi). Giãn tĩnh mạch không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn đi kèm các triệu chứng như đau nhức, sưng phù và cảm giác nặng chân.

Tốc độ lưu thông máu chậm cũng là một trong những yếu tố chính gây ra huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT – Deep Vein Thrombosis). Khi máu lưu thông chậm, các tế bào máu có xu hướng kết tụ lại và hình thành cục máu đông. Những cục máu đông này có thể gây tắc nghẽn mạch máu, cản trở quá trình tuần hoàn. Nguy hiểm hơn, nếu một phần cục máu đông tách ra và di chuyển đến phổi, nó có thể gây ra tình trạng thuyên tắc phổi, đe dọa tính mạng.

1.3. Chèn ép dây thần kinh mác

Ngồi bắt chéo chân không chỉ ảnh hưởng đến hệ tuần hoàn và khung xương mà còn có nguy cơ chèn ép dây thần kinh, đặc biệt là dây thần kinh mác (peroneal nerve), hay còn gọi là dây thần kinh mác chung, nằm ở phần dưới của chân. Nhận định này được các nghiên cứu chứng minh, và những hậu quả có thể xảy ra từ tình trạng này cần được hiểu rõ để bạn có thể phòng tránh.

Tư thế ngồi bắt chéo chân, đặc biệt ở vùng đầu gối, làm tăng áp lực lên vùng bên ngoài bắp chân, nơi dây thần kinh mác đi qua. Áp lực này có thể gây chèn ép tạm thời hoặc tổn thương nhẹ, làm suy yếu khả năng vận động và cảm giác của dây thần kinh.

Ngoài ra, việc chèn ép kéo dài còn có thể gây ra hiện tượng thiếu máu cục bộ tại dây thần kinh, tức là sự giảm lượng máu cung cấp, khiến các tế bào thần kinh không nhận đủ dưỡng chất và oxy để hoạt động bình thường.

Hậu quả:

• Yếu vận động ở bàn chân: Khi dây thần kinh mác bị chèn ép, người bị ảnh hưởng thường gặp khó khăn trong việc nhấc phần ngoài bàn chân (phía ngón út). Điều này làm giảm khả năng điều chỉnh các động tác bước đi hoặc di chuyển bình thường.
• Tình trạng bàn chân rũ xuống (foot drop): Đây là hậu quả nghiêm trọng hơn, khi bàn chân không thể nhấc lên được và luôn trong trạng thái “thả lỏng” hoặc rũ xuống. Tình trạng này khiến việc đi lại trở nên khó khăn và có thể dẫn đến nguy cơ vấp ngã.

Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, triệu chứng này chỉ xảy ra trong thời gian ngắn và bàn chân sẽ trở lại bình thường sau vài phút khi áp lực được giải phóng. Dẫu vậy, nếu tình trạng này tái diễn hoặc kéo dài, bạn nên đến gặp bác sĩ để được kiểm tra kỹ lưỡng.

1.4. Tăng huyết áp tạm thời

Khi ngồi bắt chéo chân ở đầu gối, máu ở chi dưới dễ bị ứ đọng trong các tĩnh mạch. Hiện tượng này xảy ra do áp lực gia tăng tại vùng khớp gối, làm giảm lưu lượng máu trở về tim. Máu không được bơm trở lại hiệu quả khiến tim phải làm việc nhiều hơn để duy trì dòng tuần hoàn, từ đó gây ra sự gia tăng tạm thời về huyết áp.

Sự gia tăng huyết áp tạm thời khi ngồi bắt chéo chân ở đầu gối có thể không đáng lo ngại với người khỏe mạnh, nhưng lại là vấn đề lớn đối với những người có tiền sử bệnh tim mạch hoặc huyết áp cao. Việc tăng áp lực lên hệ tuần hoàn, dù chỉ trong thời gian ngắn, cũng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng bệnh lý và ảnh hưởng đến khả năng điều hòa huyết áp tự nhiên của cơ thể.

1.5. Ảnh hưởng tới sức khỏe sinh sản nam giới

Nhận định này được củng cố bởi các nghiên cứu khoa học, cho thấy sự thay đổi nhiệt độ ở vùng tinh hoàn khi ngồi bắt chéo chân có thể ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng.

Tinh hoàn cần được duy trì ở nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ cơ thể từ 2 °C đến 6 °C để sản xuất tinh trùng một cách tối ưu. Điều này giải thích tại sao tinh hoàn nằm bên ngoài cơ thể, trong bìu, để được làm mát tự nhiên.

Khi ngồi, đặc biệt là ngồi vắt chéo chân, nhiệt độ ở vùng bìu tăng lên đáng kể. Theo nghiên cứu, việc ngồi thông thường đã có thể làm nhiệt độ tinh hoàn tăng thêm 2 °C, và khi ngồi vắt chéo chân, nhiệt độ có thể tăng tới 3.5 °C. Sự gia tăng này đủ lớn để gây ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình sản xuất tinh trùng, bao gồm:

1. Giảm số lượng tinh trùng: Nhiệt độ cao làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng của các tế bào trong tinh hoàn.
2. Giảm chất lượng tinh trùng: Tinh trùng được sản xuất trong môi trường nhiệt độ cao thường có tỷ lệ dị dạng và khả năng di chuyển kém hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thụ thai.

Mặc dù những thay đổi nhiệt độ này không gây ra hậu quả tức thời, nhưng nếu thói quen ngồi vắt chéo chân kéo dài, nguy cơ giảm chất lượng tinh trùng hoặc các vấn đề về khả năng sinh sản ở nam giới sẽ gia tăng. Đặc biệt, với những người vốn có vấn đề về sức khỏe sinh sản, thói quen này càng làm tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.

Sự khác biệt về giải phẫu giữa nam và nữ cũng ảnh hưởng đến việc ngồi vắt chéo chân. Ở nam giới, phạm vi chuyển động của khớp háng bị hạn chế hơn, khiến việc vắt chéo chân không chỉ kém thoải mái mà còn dễ gây áp lực lên vùng bìu, dẫn đến sự gia tăng nhiệt độ tinh hoàn. Ngược lại, ở nữ giới, cấu trúc khớp háng và khung xương chậu linh hoạt hơn, giúp việc ngồi vắt chéo chân trở nên tự nhiên và ít gây bất tiện.

2. Cách để nhắc nhở bản thân thay đổi thói quen ngồi vắt chéo chân?

Để thay đổi thói quen ngồi vắt chéo chân, điều quan trọng là phải tạo ra những nhắc nhở liên tục và xây dựng một môi trường thuận lợi cho việc thay đổi này. Dưới đây là một số mẹo thực tế, dễ thực hiện giúp bạn từ bỏ thói quen này một cách hiệu quả: