Các nghề nghiệp đòi hỏi phải đứng lâu như nhân viên bán hàng, y tế, sản xuất, giáo viên hay công nhân xây dựng thường xuyên đối mặt với nguy cơ bị phù chân. Vậy tại sao đứng nhiều lại gây ra phù chân, tình trạng này có nguy hiểm không? Chúng ta cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau đây nhé!
Mục lục
1. Tại sao đứng nhiều lại gây phù chân?
Đứng lâu gây ra phù chân là kết quả của nhiều yếu tố, bao gồm cơ chế sinh lý của cơ thể, tác động của trọng lực lên hệ tuần hoàn, và sự tích tụ dịch trong mô, cụ thể:
1.1. Cơ chế sinh lý của việc đứng lâu
Khi chúng ta đứng lâu, cơ thể cần phải làm việc nhiều hơn để duy trì tư thế đứng. Các cơ bắp ở chân liên tục hoạt động để giữ thăng bằng và hỗ trợ cơ thể. Cơ chế sinh lý này có thể dẫn đến:
- Sự mệt mỏi cơ bắp: Khi các cơ bắp phải làm việc quá sức, chúng có thể bị căng thẳng, dẫn đến cảm giác nặng nề và mỏi mệt ở chân.
- Giảm lưu thông máu: Khi đứng trong thời gian dài, các mạch máu có thể bị chèn ép, làm giảm lưu thông máu. Điều này có thể dẫn đến hiện tượng tắc nghẽn, gây ra phù chân.
1.2. Tác động của trọng lực lên hệ tuần hoàn
Trọng lực là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự tuần hoàn máu trong cơ thể. Khi đứng, trọng lực tác động lên chân, gây ra một số vấn đề như:
- Tăng áp lực lên tĩnh mạch: Khi đứng, máu từ chân trở về tim sẽ phải vượt qua trọng lực. Áp lực này có thể làm cho máu dồn lại ở các tĩnh mạch, dẫn đến phù nề.
- Khó khăn trong việc bơm máu: Hệ thống tĩnh mạch có các van một chiều giúp đưa máu về tim. Khi đứng lâu, các van này có thể không hoạt động hiệu quả, khiến máu bị ứ đọng lại ở chân.
1.3. Sự tích tụ dịch trong cơ thể
Khi đứng lâu, sự tích tụ dịch trong cơ thể là một yếu tố quan trọng gây ra hiện tượng phù chân. Cụ thể:
- Tăng lượng dịch trong mô: Do sự tắc nghẽn ở các tĩnh mạch, dịch lỏng trong máu có thể rò rỉ vào các mô xung quanh, dẫn đến tình trạng sưng tấy.
- Sự thay đổi hormone: Trong một số trường hợp, đặc biệt là ở phụ nữ trong kỳ kinh nguyệt hoặc mang thai, sự thay đổi hormone có thể làm tăng khả năng giữ nước của cơ thể, làm gia tăng tình trạng phù chân.
2. Các yếu tố khác làm tăng nguy cơ phù chân khi đứng lâu
Tư thế đứng không đúng
Tư thế đứng không đúng, chẳng hạn như đứng lệch trọng tâm, dựa vào một bên chân hoặc đứng chéo chân, sẽ làm tăng áp lực lên một bên chân và cản trở lưu thông máu. Khi máu không được tuần hoàn hiệu quả, nó sẽ ứ đọng ở chân và gây ra hiện tượng phù nề. Việc duy trì tư thế này trong thời gian dài còn khiến cơ và khớp bị căng, góp phần làm tăng nguy cơ sưng phù.
Sử dụng giày không phù hợp
Giày dép không phù hợp, đặc biệt là những loại giày cao gót hoặc quá chật, có thể gây chèn ép lên các mạch máu và cản trở sự lưu thông máu ở chân. Điều này khiến máu dễ bị ứ đọng, gây sưng và đau nhức. Ngoài ra, giày không hỗ trợ tốt cho vòm chân cũng khiến cơ chân phải làm việc nhiều hơn, dẫn đến mệt mỏi và làm tăng nguy cơ phù nề.
Thiếu nước
Do tính chất công việc đòi hỏi sự tập trung cao độ, nhiều người thường quên uống nước hoặc không có đủ thời gian để bổ sung nước.
Bên cạnh đó, việc đứng lâu, đặc biệt trong môi trường làm việc căng thẳng hoặc nhiệt độ cao, khiến cơ thể mất nhiều mồ hôi hơn bình thường. Điều này dẫn đến tình trạng mất nước nghiêm trọng, làm rối loạn cân bằng điện giải và gây phù nề.
3. Phù chân do đứng lâu có nguy hiểm không?
3.1. Tình trạng phù chân nhẹ và tạm thời
Phù chân do đứng lâu thường gặp ở những người phải làm việc trong thời gian dài ở tư thế đứng như nhân viên bán hàng, nhà hàng, y tế. Đa phần, hiện tượng này chỉ là tạm thời và không gây nguy hiểm nghiêm trọng. Khi cơ thể đứng yên, máu khó lưu thông trở lại tim, dẫn đến việc chất lỏng thoát ra khỏi mạch máu và tích tụ trong các mô ở chân, gây sưng phù.
Phù chân nhẹ thường giảm dần khi bạn nghỉ ngơi, đặc biệt là khi bạn nâng cao chân. Tư thế này giúp máu và chất lỏng di chuyển khỏi chân, giảm bớt tình trạng sưng phù. Vì vậy, nếu tình trạng phù chỉ xảy ra sau khi đứng lâu và biến mất sau khi nghỉ ngơi, nó thường không phải là dấu hiệu nguy hiểm.
Có thể bạn muốn biết: Đứng nhiều có giảm cân không?
3.2. Khi nào phù chân trở nên nguy hiểm?
Tuy nhiên, có những trường hợp phù chân do đứng lâu có thể trở thành dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn. Dưới đây là các dấu hiệu bạn cần chú ý:
Phù chân kèm đau nhức, tê bì: Nếu bạn cảm thấy đau nhức, tê bì hoặc cảm giác như kim châm, đây có thể là dấu hiệu của suy giãn tĩnh mạch. Suy giãn tĩnh mạch xảy ra khi các van tĩnh mạch ở chân không hoạt động hiệu quả, khiến máu bị ứ đọng và gây phù nề. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
Phù chân dai dẳng, không giảm dù nghỉ ngơi: Phù chân kéo dài và không giảm dù đã nghỉ ngơi có thể liên quan đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn như bệnh tim mạch, thận, hoặc suy giảm chức năng tĩnh mạch. Khi tim hoặc thận hoạt động không hiệu quả, cơ thể không thể bơm và lọc máu đúng cách, dẫn đến tích tụ chất lỏng ở chân.
Phù chân kèm theo các triệu chứng khác: Nếu phù chân đi kèm với các triệu chứng như khó thở, đau ngực, hoa mắt, bạn cần gặp bác sĩ ngay lập tức. Đây có thể là dấu hiệu của huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT), một tình trạng nguy hiểm khi cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch sâu của chân, có thể di chuyển đến phổi và gây tắc mạch phổi, đe dọa tính mạng.
Có thể bạn quan tâm: Mang thai 3 tháng đầu đứng nhiều có sao không?
4. Biến chứng tiềm ẩn của phù chân do đứng lâu
4.1. Suy giãn tĩnh mạch
Khi phù chân kéo dài, áp lực lên tĩnh mạch tăng cao, khiến chúng phình ra và dần mất tính đàn hồi. Tình trạng này có thể dẫn đến suy giãn tĩnh mạch, một bệnh lý khiến tĩnh mạch chân trở nên xoắn, giãn rộng và nổi rõ trên bề mặt da. Suy giãn tĩnh mạch không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn gây đau nhức, nặng nề chân, và trong một số trường hợp, có thể gây viêm tắc tĩnh mạch nếu không được điều trị đúng cách.
Nhìn chung, mọi người khi nhận thấy những dấu hiệu suy giãn tĩnh mạch sau thì nên đến bệnh viện để kiểm tra:
- Cảm giác căng tức ở bắp chân, nặng và mỏi chân;
- Bắp chân bị chuột rút vào ban đêm, cảm giác như kiến bò;
- Bàn chân sưng, ngứa, đặc biệt là ở vùng mắt cá chân;
- Bị viêm, gân xanh dọc theo da đùi, mắt cá chân hoặc đầu gối;
- Da đổi màu, loét hoặc thậm chí nhiễm trùng mô mềm gần mắt cá chân;
Tìm hiểu: Các phương pháp điều trị suy giãn tĩnh mạch chân
4.2. Huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT)
Một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của phù chân do đứng lâu là nguy cơ hình thành huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT). Đứng trong thời gian dài khiến máu lưu thông chậm, tạo điều kiện cho cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch sâu của chân. Nếu cục máu đông này di chuyển đến phổi, nó có thể gây tắc mạch phổi – một tình trạng nguy hiểm có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Các dấu hiệu nhận biết của DVT bao gồm:
- Sưng một bên chân: DVT thường chỉ xảy ra ở một bên chân, gây sưng rõ rệt.
- Đau nhức: Cảm giác đau có thể xuất hiện ở bắp chân hoặc đùi, đặc biệt khi bạn đứng hoặc đi lại.
- Nóng và đỏ: Khu vực bị ảnh hưởng thường trở nên nóng hơn bình thường, da đỏ hoặc đổi màu.
- Da căng bóng: Khi cục máu đông lớn dần, da ở vùng đó có thể trở nên căng bóng
Tìm hiểu: Các phương pháp điều trị huyết khối tĩnh mạch chân
4.3. Tổn thương mạch máu và mô xung quanh
Việc ứ đọng chất lỏng trong chân gây áp lực lên các mô và mạch máu xung quanh, có thể dẫn đến tổn thương nếu không được điều trị. Lâu dài, tình trạng này có thể gây viêm mô, làm giảm khả năng tuần hoàn máu, gây loét da hoặc nhiễm trùng. Khi các mô xung quanh bị tổn thương nghiêm trọng, việc hồi phục sẽ trở nên khó khăn và có thể gây ảnh hưởng đến khả năng vận động của bạn.
Nói tóm lại, phù chân do đứng lâu tuy không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng nếu tình trạng này kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng khác, nó có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp tránh được những biến chứng tiềm ẩn và bảo vệ sức khỏe đôi chân của bạn.
5. Giải pháp ngăn ngừa phù chân khi đứng lâu
5.1. Thay đổi tư thế đứng
Việc duy trì một tư thế đứng suốt thời gian dài có thể gây ra áp lực lên các cơ chân và tĩnh mạch, làm tăng nguy cơ phù chân. Để giảm thiểu tình trạng này, bạn nên thay đổi tư thế thường xuyên, chẳng hạn như đổi chân chịu lực, co giãn nhẹ các cơ hoặc chuyển trọng lượng cơ thể từ chân này sang chân kia. Việc thay đổi tư thế giúp lưu thông máu tốt hơn, giảm áp lực lên chân và ngăn ngừa tình trạng phù nề.
5.2. Sử dụng giày chuyên dụng
Chọn giày dép phù hợp là yếu tố quan trọng để giảm thiểu tình trạng đau mỏi và phù chân khi đứng lâu. Giày nên có đế êm ái, chắc chắn và có khả năng hỗ trợ tốt cho lòng bàn chân. Đặc biệt, tránh giày có gót quá cao hoặc giày chật, vì chúng làm tăng áp lực lên đôi chân và cản trở sự lưu thông máu. Nếu công việc yêu cầu đứng lâu, hãy đầu tư vào giày chuyên dụng với thiết kế hỗ trợ vòm chân và đệm êm ái.
5.3. Nghỉ ngơi hợp lý
Không nên đứng liên tục trong thời gian dài mà hãy dành thời gian nghỉ ngơi ngắn trong ngày để giúp chân được thư giãn. Khi nghỉ ngơi, hãy cố gắng nâng chân lên cao để máu lưu thông tốt hơn, giúp giảm bớt sự tích tụ máu ở chân và ngăn ngừa phù chân. Nếu có thể, nằm xuống và đặt chân lên gối hoặc ghế, giúp tĩnh mạch chân được nghỉ ngơi và giảm áp lực.
5.4. Vớ giãn tĩnh mạch
Vớ giãn tĩnh mạch là một giải pháp hữu hiệu giúp giảm thiểu tình trạng phù chân do đứng lâu. Những chiếc vớ này có thiết kế đặc biệt, tạo áp lực nhẹ lên chân để hỗ trợ lưu thông máu, ngăn ngừa máu tích tụ ở các tĩnh mạch. Khi sử dụng vớ giãn tĩnh mạch, bạn sẽ cảm thấy chân thoải mái hơn và giảm thiểu đáng kể nguy cơ phù chân.
Các loại vớ áp lực khác nhau về kiểu cách, cường độ, và kích thước. Việc lựa chọn vớ tùy thuộc vào bệnh tĩnh mạch của bạn nặng nhẹ ra sao và lan rộng đến đâu, cần một áp lực như thế nào để không bị ứ đọng máu ở chân.
Thông dụng nhất là các vớ dài từ ngón chân đến đầu gối hoặc đến giữa đùi.
Cường độ của vớ đo bằng mm Hg. Các vớ cường độ thấp (10-20 mm Hg) thường dùng để đề phòng huyết khối tĩnh mạch sâu cho các phụ nữ có nguy cơ thấp, hoặc để điều trị các dãn tĩnh mạch dạng mạng nhện và phù do suy tĩnh mạch mạn tính nhẹ. Các vớ mạnh hơn (20-50 mm Hg hay lớn hơn) có thể cần đến khi bạn đã bị huyết khối tĩnh mạch sâu hay có nguy cơ cao, hoặc khi bạn bị bệnh tĩnh mạch mạn tính nặng.
Tham khảo: Các loại vớ y khoa chất lượng
5.5. Thảm chống mỏi chân
Thảm chống mỏi chân là sản phẩm hỗ trợ giúp giảm áp lực lên đôi chân khi phải đứng làm việc trong thời gian dài. Thảm này thường được làm từ vật liệu mềm mại, đàn hồi, giúp giảm chấn cho lòng bàn chân và tạo cảm giác thoải mái hơn. Bạn có thể đặt thảm ở nơi làm việc, giúp chân luôn được thoải mái và giảm nguy cơ phù chân.
5.6. Ghế hỗ trợ cho công việc
Nếu công việc yêu cầu đứng nhiều nhưng có thể nghỉ ngơi đôi chút, hãy sử dụng ghế hỗ trợ để ngồi xen kẽ với việc đứng. Các loại ghế có thiết kế phù hợp với chiều cao quầy làm việc, giúp bạn ngồi nghỉ một cách thoải mái mà không ảnh hưởng đến hiệu suất công việc. Việc ngồi nghỉ giúp giảm áp lực lên chân, tạo điều kiện cho máu lưu thông tốt hơn và ngăn ngừa phù chân hiệu quả.
5.7. Tập thể dục định kỳ
Việc tập thể dục đều đặn không chỉ giúp tăng cường sức mạnh cho cơ chân mà còn giúp cải thiện tuần hoàn máu, từ đó ngăn ngừa tình trạng phù chân. Một số bài tập đơn giản như xoay cổ chân, nhón gót, co duỗi chân hoặc đi bộ nhẹ nhàng tại chỗ có thể được thực hiện trong quá trình làm việc. Tập thể dục thường xuyên còn giúp cơ bắp chân khỏe mạnh, hỗ trợ tốt hơn cho hệ tuần hoàn.
Những giải pháp trên không chỉ giúp giảm phù chân khi phải đứng lâu mà còn bảo vệ sức khỏe chân, cải thiện tuần hoàn máu và nâng cao chất lượng cuộc sống cho những ai thường xuyên đứng làm việc.