Hội chứng chân bồn chồn – nguyên nhân và cách điều trị

Nếu bạn thường xuyên cảm thấy khó chịu, bứt rứt ở chân mỗi khi nằm hoặc nghỉ ngơi thì có thể bạn đã mắc hội chứng chân bồn chồn. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây ra hội chứng này và cách điều trị hiệu quả để cải thiện chất lượng cuộc sống.

1. Tìm hiểu về hội chứng chân bồn chồn

Hội chứng chân bồn chồn (Restless Legs Syndrome – RLS) là một rối loạn thần kinh gây ra cảm giác khó chịu hoặc không thể kiểm soát ở chân, đặc biệt khi nghỉ ngơi hoặc vào ban đêm. Người mắc hội chứng này thường cảm thấy cần phải di chuyển chân để giảm bớt cảm giác khó chịu, như ngứa ngáy, đau nhức, râm ran hoặc co giật.

Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng, hội chứng chân bồn chồn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt là giấc ngủ, dẫn đến tình trạng mệt mỏi và suy giảm năng suất trong công việc hàng ngày.

2. Nguyên nhân gây tình trạng chân bồn chồn

Hội chứng này thường được phân loại thành hai dạng chính:

• Hội chứng chân bồn chồn nguyên phát: Liên quan đến yếu tố di truyền.
• Hội chứng chân bồn chồn thứ phát: Khởi phát do các bệnh lý khác.

2.1. Hội chứng chân bồn chồn do di truyền

Chứng chân bồn chồn có quan hệ đặc biệt với yếu tố di truyền. Theo thông tin trích dẫn từ trang my.clevelandclinic.org, khoảng 92% số người mắc chứng chân bồn chồn có người thân trong gia đình từng mắc hội chứng này. Những bệnh nhân này có xu hướng phát triển các triệu chứng sớm hơn trong đời (trước 45 tuổi) so với những người mắc RLS không có mối liên hệ di truyền.

Hỏi đáp: Trẻ nhỏ có thể mắc hội chứng chân không yên không?

2.2. Hội chứng chân bồn chồn do các bệnh lý hoặc vấn đề sức khỏe khác

Khoảng một nửa số trường hợp mắc chứng hội chứng chân bồn chồn thứ phát như một biểu hiện của các bệnh hoặc tình trạng khác, bao gồm:

• Thiếu vitamin nhóm B, magiê, thiamine và sắt (ví dụ như thiếu máu)
• Suy thận nặng
• Tổn thương động mạch và tĩnh mạch chân (suy tĩnh mạch mạn tính, v.v.)
• Bệnh tiểu đường
• Bệnh amyloidosis
• Bệnh đa dây thần kinh
• Thoái hóa đốt sống
• Bệnh lý rễ thần kinh
• Viêm khớp dạng thấp
• Bệnh đa xơ cứng
• Tổn thương tủy sống do chấn thương
• Bệnh tuyến giáp (suy giáp, cường giáp, v.v.)
• Nghiện rượu
• Mang thai

Tìm hiểu thêm: Rượu ảnh hưởng tới chứng bồn chồn chân tay như thế nào?

3. Hiểu chi tiết về triệu chứng của hội chứng chân bồn chồn

3.1. Các triệu chứng thường gặp

Người mắc hội chứng chân bồn chồn thường có triệu chứng rõ rệt nhất là cảm giác bứt rứt, đôi chân không yên, cần phải cử động để giảm bớt khó chịu.

Bên cạnh đó, có một số triệu chứng khác cũng có thể xảy ra đó là:

• Nóng rát.
• Ngứa ran.
• Tê bì.
• Cảm giác như bị “vặn xoắn.”
• Căng tức hoặc áp lực.
• Cảm giác râm ran “kiến bò.”
• Đau âm ỉ hoặc khó chịu hơn là đau đớn.

3.2. Vị trí biểu hiện triệu chứng

Phổ biến nhất: Bắp chân.

Triệu chứng có thể lan rộng lên:

• Đùi.
• Thân mình.
• Vùng chậu.
• Tay.

Phần lớn các triệu chứng xảy ra đối xứng hai bên, nhưng một số trường hợp có thể chỉ xuất hiện một bên hoặc không đối xứng.

3.3. Thời gian xuất hiện triệu chứng

Thường xảy ra vào buổi tối hoặc ban đêm, đặc biệt khi nghỉ ngơi (nằm hoặc ngồi).

Triệu chứng giảm khi di chuyển, người bệnh thường:

• Trở mình trên giường.
• Đứng dậy đi lại.
• Co duỗi chân.
• Tự mát-xa hoặc xoa bóp.
• Ngồi xổm.

4. Phân loại và các giai đoạn phát triển của hội chứng chân bồn chồn

4.1. Phân loại theo mức độ nghiêm trọng

Dựa trên triệu chứng lâm sàng, hội chứng chân bồn chồn được chia thành ba mức độ:

Mức độ nhẹ:

• Các cảm giác khó chịu ở chân chỉ xuất hiện thỉnh thoảng.
• Không gây rối loạn giấc ngủ đáng kể.
• Chất lượng cuộc sống gần như không bị ảnh hưởng.

Mức độ vừa:

• Cảm giác khó chịu ở chân xuất hiện dưới hai lần mỗi tuần.
• Có ảnh hưởng vừa phải đến giấc ngủ và chất lượng cuộc sống.

Mức độ nặng:

• Cảm giác khó chịu xảy ra hai lần mỗi tuần hoặc nhiều hơn.
• Giấc ngủ và chất lượng cuộc sống bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

4.2. Phân loại theo thời gian kéo dài

Hội chứng chân bồn chồn có thể tiến triển qua các dạng:

• Cấp tính: Triệu chứng kéo dài không quá hai tuần.
• Bán cấp: Triệu chứng kéo dài không quá ba tháng.
• Mãn tính: Triệu chứng kéo dài trên ba tháng.

Lưu ý: Dù phân loại như trên, hội chứng chân bồn chồn phần lớn có tính mãn tính, kéo dài lâu dài.

Các giai đoạn thuyên giảm (remission) có thể kéo dài từ vài ngày đến nhiều năm.

5. Ảnh hưởng của hội chứng chân bồn chồn

Hội chứng chân bồn chồn có thể dẫn đến nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng về sức khỏe và tâm lý, bao gồm:

1. Mất ngủ (insomnia)

Người bệnh thường xuyên phải thức dậy giữa đêm do cảm giác khó chịu ở chân.

Tình trạng mất ngủ kéo dài gây ra hàng loạt vấn đề:

• Lo âu, căng thẳng và các rối loạn tâm lý khác.
• Suy giảm trạng thái cảm xúc, khiến người bệnh dễ trở nên cáu gắt, khó kiểm soát cảm xúc.

2. Tác động đến cuộc sống hàng ngày

Do mất ngủ, bệnh nhân thường gặp:

• Buồn ngủ vào ban ngày, gây giảm hiệu quả công việc và các hoạt động khác.
• Trạng thái mệt mỏi kéo dài, dễ kiệt sức cả về thể chất lẫn tinh thần.
• Khả năng tập trung và làm việc giảm sút, ảnh hưởng đến hiệu suất học tập và lao động.

3. Nguy cơ trầm cảm

• Phụ nữ mắc hội chứng chân bồn chồn có nguy cơ cao bị trầm cảm lâm sàng.
• Trạng thái trầm cảm có thể giảm bớt hoặc biến mất sau khi điều trị thành công các triệu chứng của hội chứng chân bồn chồn.

6. Phương pháp chẩn đoán hội chứng chân bồn chồn

Việc chẩn đoán hội chứng chân không yên sẽ gồm các bước sau:

7. Điều trị hội chứng chân bồn chồn như thế nào?

Việc lựa chọn phương pháp điều trị hội chứng chân bồn chồn cần dựa trên nguyên nhân gây ra, bao gồm:

1/ Hội chứng chân bồn chồn thứ phát:

• Đây là tình trạng xảy ra do một bệnh lý nền khác (như thiếu máu do thiếu sắt, bệnh lý thận mãn tính, tiểu đường…).
• Trong trường hợp này, điều trị tập trung vào xử lý bệnh lý nền hoặc bổ sung chất còn thiếu trong cơ thể. Ví dụ, nếu người bệnh bị thiếu máu, cần sử dụng các loại thuốc bổ sung sắt để cải thiện tình trạng.

2/ Hội chứng chân bồn chồn nguyên phát:

Điều trị các trường hợp nhẹ – bằng các biện pháp không dùng thuốc:

Đối với các trường hợp nhẹ, có thể áp dụng các phương pháp không dùng thuốc như:

• Tập luyện thể thao vừa phải, đặc biệt chú trọng các bài tập giúp thư giãn chân.
• Đi bộ nhẹ nhàng vào buổi tối, massage chân, xoa bóp hoặc sử dụng túi chườm ấm, ngâm chân nước ấm trước khi ngủ.
• Hạn chế các chất kích thích như nicotine, caffeine, rượu bia và các loại thuốc lợi tiểu.

Có thể bạn quan tâm: List thực phẩm cải thiện hiệu quả triệu chứng chân không yên

Điều trị các trường hợp nặng – bằng thuốc:

Điều trị bằng thuốc được chỉ định cho các trường hợp nặng, gây rối loạn giấc ngủ và khi các phương pháp khác không hiệu quả. Các loại thuốc thường dùng là các chất chủ vận dopamine không chứa ergotamine, giúp bổ sung dopamine thiếu hụt trong hệ thần kinh trung ương.

Các thuốc hiệu quả cho mọi dạng hội chứng bao gồm pramipexole và levodopa/benserazide. Điều trị bắt đầu với liều thấp và tăng dần nếu cần thiết. Nếu thuốc dòng đầu không hiệu quả, có thể sử dụng thuốc dòng hai như clonazepam, gabapentin hoặc pregabalin. Trong các trường hợp nặng, có thể dùng thuốc giảm đau opioid và thuốc chống co giật.

Thời gian điều trị: Điều trị kéo dài nhiều năm, đôi khi chỉ cần trong giai đoạn triệu chứng nặng. Trong một số trường hợp, thuốc cần được sử dụng suốt đời để duy trì giai đoạn thuyên giảm.

Xem chi tiết: Thông tin các loại thuốc điều trị hội chứng chân không yên

3/ Điều trị cho phụ nữ mang thai:

• Với phụ nữ mang thai, ưu tiên các phương pháp không dùng thuốc như massage, ngâm chân nước ấm và bổ sung axit folic hoặc sắt (nếu thiếu).
• Trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng clonazepam hoặc levodopa nhưng cần tuân thủ chỉ định chặt chẽ để đảm bảo an toàn.

Lưu ý:

Phác đồ điều trị cần được thực hiện và theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa, nhằm đảm bảo hiệu quả và giảm thiểu nguy cơ tác dụng phụ.