Phù chân đôi có khi có thể là do vấn đề sinh lý bình thường (như sau khi uống bia rượu) nhưng phần nhiều lại là dấu hiệu của bệnh lý về tĩnh mạch, tim, gan thận… Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các nguyên nhân gây phù chân dựa theo quan điểm của y học cổ truyền, đồng thời tham khảo 2 phương pháp chữa phù chân bằng đông y phổ biến.
Nguyên nhân gây phù chân trong đông y
1. Ngoại cảm phong thấp:
Do môi trường sống ẩm ướt, lạnh giá, cộng thêm sức đề kháng yếu khiến tà khí phong thấp từ bên ngoài xâm nhập, tích tụ ở chân, dẫn đến sưng phù.
2. Thấp trọc lưu trệ:
Tỳ có chức năng vận hóa thủy dịch, thận bài tiết thủy dịch. Khi tỳ thận hư yếu, chức năng bài tiết suy giảm, khiến thủy dịch ứ trệ ở chân, dẫn đến phù nề.
3. Khí trệ huyết ứ:
Biểu hiện: Sưng phù kéo dài, mức độ nặng nhẹ khác nhau, phù nề các chi hoặc toàn thân, chủ yếu là phù chi dưới.
Khí huyết lưu thông không kém, không lưu thông, dẫn đến ứ trệ thủy dịch.
4. Tỳ vị thất điều:
Tỳ là cơ quan vận hóa của cơ thể, vị có chức năng giáng nghịch. Khi tỳ vị thất điều, thủy dịch không vận chuyển được khắp cơ thể, thường ứ trệ ở chân, dẫn đến phù nề.
5. Thận khí hư:
Thận khí hư yếu khiến chức năng bài tiết thủy dịch giảm, dẫn đến ứ trệ ở chân, gây phù nề.
6: Tỳ dương hư:
Biểu hiện: Sưng phù kéo dài, chủ yếu ở phần dưới thắt lưng, ấn vào da lõm lâu mới hồi phục.
Nguyên nhân: Do chức năng tỳ dương suy yếu, không thể vận hóa thủy dịch, dẫn đến ứ trệ.
7. Thận dương hư:
Biểu hiện: Sưng phù liên tục, mặt phù nề, cơ thể sưng tấy, đặc biệt là phần dưới thắt lưng.
Nguyên nhân: Do chức năng thận dương suy yếu, không thể khí hóa thủy dịch, dẫn đến ứ trệ.
Có thể bạn quan tâm: Phù chân ấn lõm là dấu hiệu bệnh gì?
Một số bài thuốc đông y chữa phù chân
Lục quan hợp tứ linh thang
- Cam thảo: 4g
- Bán hạ: 8g
- Trần bì: 8g
- Trư linh: 12g
- Bạch truật: 12g
- Trạch tả: 12g
- Bạch linh: 12g
- Sa sâm: 12g
- Mộc thông: 12g
- Xa tiền: 12g
Chu sa thần hiệu hoàn
- Mộc hương: 4g
- Thanh bì: 8g
- Nguyên hoa: 8g
- Binh lang: 8g
- Đại kính: 8g
- Cam toại: 8g
- Đại hoàng: 20g
- Khiêu ngưu: 40g
Ngũ bì ẩm
- Phục linh bì: 10g
- Đại phúc bì: 10g
- Sinh khương bì: 10g
- Địa cốt bì: 15g
- Ngũ gia bì: 15g
Thận khí hoàn
- Phụ tử: 8g
- Ngưu tất: 8g
- Đan bì: 12g
- Xa tiền: 12g
- Sơn phù: 12g
- Trạch tả: 12g
- Hoài sơn: 12g
- Bạch linh: 12g
- Thục địa: 20g
Việt tỳ thang
- Cam thảo: 5g
- Ma hoàng: 10g
- Sinh khương: 10g
- Bạchtruật: 15g
- Táo: 15g
- Thạch cao: 30g
Đào hồng tứ vật thang
Chủ trị: sưng phù do khí trệ huyết ứ.
Công dụng: Ích khí, bổ huyết, dưỡng hoạt huyết, phá ứ, tán kết, tán thũng; chủ trị suy giãn tĩnh mạch chi, viêm tắc tĩnh mạch chi
Bài thuốc: Sinh địa 16g, thục địa 12g, đương quy 24g, xích thược 24g, xuyên khung 16g, đào nhân 16g, hồng hoa 16g, đan sâm 24g, hoàng kỳ 16g, hòe hoa 24g, hạt dẻ 32g, hạt mít 32g, rễ – quả nhàu 32g, hạ khô thảo (cải trời) 32g.
Thực tỳ tán
Chủ trị: Tỳ dương hư, phù nề, tiêu chảy, tiểu đục, chân tay lạnh.
Công dụng: Bổ tỳ, ấm dương, kiện tỳ, lợi tiểu.
Thành phần:
- Bạch linh: 30g
- Bạch truật: 30g
- Cam thảo: 16g
- Can khương: 30g
- Đại phúc tử: 30g
- Hậu phác: 30g
- Mộc hương: 30g
- Mộc qua: 30g
- Phụ tử: 30g
- Thảo quả: 30g
Cách dùng:
- Tán bột.
- Mỗi lần dùng 12g, thêm Gừng 5 lát, Táo 1 quả, sắc uống.
Chân vũ thang
Chủ trị: Tỳ thận dương hư, thủy khí ứ trệ, phù nề, tiểu tiện khó khăn, sợ lạnh, tiêu chảy, lưỡi nhợt rêu trắng, mạch trầm nhược hoặc trầm hoạt
Công dụng: Ôn dương, lợi thủy.
Thành phần:
- Phụ tử: 8 – 12g (chế biến)
- Bạch truật: 12 – 16g
- Bạch thược: 8 – 12g
- Phục linh: 12 – 16g
- Sinh khương: 10 – 12g
Cách dùng:
Sắc uống, chia 2 – 3 lần trong ngày.
Tham khảo thêm: Các loại thuốc nam chữa phù chân
Châm cứu, bấm huyệt chữa phù chân
Tình trạng sưng tấy ở chi dưới có thể được cải thiện thông qua châm cứu, phương pháp này chủ yếu có thể khai thông kinh mạch và giúp cải thiện tình trạng sưng tấy do kinh mạch bị tắc nghẽn.
Bấm một số huyệt sau:
Túc tam lý
Vị trí: Nằm dưới đầu gối 3 thốn (tương đương 4 ngón tay), đo dọc theo đường bờ ngoài của cẳng chân.
Cách bấm: Dùng ngón tay cái day ấn trực tiếp vào huyệt vị với lực vừa phải, cảm giác hơi tê tức.
Bấm giữ huyệt trong khoảng 1 – 3 phút, sau đó day ấn nhẹ nhàng thêm vài lần.
Có thể dùng máy bấm huyệt để hỗ trợ.
Tam âm giao
Vị trí: Bên trong cẳng chân, cao hơn mắt cá chân nội 4 thốn (tương đương 6 ngón tay), đo dọc theo bờ trong của cẳng chân. Nơi lõm giữa gân cơ chày sau và gân cơ duỗi dài ngón chân cái.
Cách bấm: Dùng ngón tay cái day ấn trực tiếp vào huyệt vị với lực vừa phải, cảm giác hơi tê tức.
Bấm giữ huyệt trong khoảng 1 – 3 phút, sau đó day ấn nhẹ nhàng thêm vài lần.
Có thể dùng máy bấm huyệt để hỗ trợ
Dương lăng tuyền
Vị trí: Dưới đầu gối 1 thốn (tương đương 1.5 ngón tay), đo dọc theo bờ ngoài của cẳng chân. Nơi lõm phía trước, dưới đầu nhỏ xương mác, thân nối với đầu trên xương mác, khe giữa cơ mác bên dài và cơ duỗi chung các ngón chân.
Cách bấm: Dùng ngón tay cái day ấn trực tiếp vào huyệt vị với lực vừa phải, cảm giác hơi tê tức.
Bấm giữ huyệt trong khoảng 1 – 3 phút, sau đó day ấn nhẹ nhàng thêm vài lần.
Có thể dùng máy bấm huyệt để hỗ trợ.
Huyệt Phong long
Vị trí: Nằm ở mặt trước ngoài của cẳng chân, cách mắt cá chân ngoài 8 thốn (tương đương 4 ngón tay). Ở phần lõm bên ngoài khu vực xương ống chân
Tác dụng: Trị nôn mửa, táo bón, phù nề, có thể dùng để trị phù nề chi dưới.
Cách bấm: Dùng ngón tay cái day ấn trực tiếp vào huyệt vị với lực vừa phải, cảm giác hơi tê tức. Bấm giữ huyệt trong khoảng 1 – 3 phút, sau đó day ấn nhẹ nhàng thêm vài lần.
Lưu ý:
- Nên bấm huyệt khi cơ thể thư giãn, không căng thẳng.
- Bấm huyệt với lực vừa phải, không quá mạnh để tránh gây tổn thương.
- Nếu có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bấm huyệt.
Xoa bóp giữa phù chân
Nói chung, tình trạng phù nề ở chi dưới có thể được cải thiện thông qua xoa bóp, chủ yếu có thể đẩy nhanh quá trình lưu thông máu cục bộ, cũng có thể giúp phục hồi tình trạng sưng tấy cục bộ.
Hướng dẫn cách xoa bóp để cải thiện tình trạng phù chân:
1. Chuẩn bị:
- Tìm một nơi yên tĩnh và thoải mái.
- Chuẩn bị sẵn một ít dầu massage hoặc kem dưỡng ẩm.
- Khởi động nhẹ nhàng bằng cách xoay cổ chân và mắt cá chân.
2. Kỹ thuật xoa bóp:
Bắt đầu từ mắt cá chân và di chuyển lên bắp chân:
- Dùng lòng bàn tay vuốt nhẹ từ mắt cá chân lên bắp chân.
- Dùng ngón tay cái ấn nhẹ vào các huyệt đạo trên bắp chân.
- Dùng hai bàn tay bóp nhẹ bắp chân theo chuyển động tròn.
3. Lưu ý:
- Nên xoa bóp mỗi chân trong khoảng 10-15 phút.
- Lực xoa bóp vừa phải, không quá mạnh để tránh gây tổn thương.
- Nên xoa bóp khi cơ thể thư giãn, không căng thẳng.
- Tốt nhất nên xoa bóp trước khi đi ngủ.
Bài viết khác:
