Giãn tĩnh mạch là một vấn đề thường gặp ở bà bầu. Theo một nghiên cứu đăng trên thư viện y tế quốc gia Hoa Kỳ cho biết có 40% phụ nữ đang mang thai gặp phải tình trạng này. Vậy nguyên nhân của giãn tĩnh mạch trong thai kỳ là do đâu? Điều trị và phòng ngừa giãn tĩnh mạch ở phụ nữ mang thai như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Mục lục
1. Nguyên nhân gây giãn tĩnh mạch ở bà bầu
Giãn tĩnh mạch là tình trạng các tĩnh mạch bị giãn ra, sưng phồng lên. Chúng có thể nằm nông và nổi ngoằn ngoèo dưới da, có màu xanh hoặc tím.
Suy giãn tĩnh mạch chân là tình trạng phổ biến ở phụ nữ mang thai, đặc biệt trong giai đoạn giữa và cuối thai kỳ. Trong một số trường hợp, giãn tĩnh mạch có thể phát triển ở trực tràng, còn được gọi là bệnh trĩ.
Mang thai có thể khiến tình trạng giãn tĩnh mạch trở nên nghiêm trọng hơn hoặc là nguyên nhân gây ra bệnh này.
Dưới đây là những nguyên nhân chính giải thích tại sao phụ nữ mang thai dễ gặp phải tình trạng này:
1.1. Tăng áp lực trong bụng và tĩnh mạch do thai nhi phát triển
Giai đoạn thai kỳ, lượng máu của bà bầu tăng đáng kể (lên tới 20%), trong khi số lượng tĩnh mạch không thay đổi. Điều này làm tăng áp lực trong hệ thống tĩnh mạch, đồng nghĩa với việc hệ thống mạch máu của cơ thể mẹ bầu sẽ phải làm việc nhiều hơn để lưu thông máu.
Quan trọng hơn khi thai nhi phát triển, tử cung của phụ nữ dần mở rộng, tạo ra áp lực lớn lên các tĩnh mạch ở vùng bụng dưới và chân. Điều này làm cản trở lưu thông máu từ chân trở về tim. Áp lực này càng lớn khi thai nhi càng phát triển, đặc biệt là trong ba tháng cuối thai kỳ. Sự cản trở này khiến máu bị ứ đọng trong các tĩnh mạch, làm chúng giãn nở và trở nên rõ ràng dưới da, dẫn đến tình trạng suy giãn tĩnh mạch.
1.2. Ảnh hưởng của hormone (Progesterone) lên thành tĩnh mạch
Sự gia tăng đột biến của progesteron và các hormone khác trong thai kỳ khiến dây chằng ở xương chậu và các tế bào cơ trơn trong thành tĩnh mạch của mẹ bầu giãn ra. Điều đó khiến hành trình đi lên của máu từ phần dưới cơ thể về tim trở nên khó khăn hơn khi mang thai.
1.3. Tăng cân và ảnh hưởng của trọng lượng cơ thể
Tăng cân là một phần tự nhiên của quá trình mang thai, nhưng sự gia tăng trọng lượng này cũng là một yếu tố gây áp lực lên hệ thống tĩnh mạch, đặc biệt là ở chân. Trọng lượng cơ thể lớn hơn khiến các tĩnh mạch ở chân phải làm việc vất vả hơn để đẩy máu trở lại tim. Điều này làm tăng nguy cơ suy giãn tĩnh mạch, đặc biệt nếu cân nặng tăng quá nhanh hoặc quá mức trong thai kỳ.
Đọc chi tiết bài viết: Tại sao béo phì làm tăng nguy cơ suy giãn tĩnh mạch?
1.4. Tiền sử gia đình có mắc suy giãn tĩnh mạch
Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong nguy cơ phát triển suy giãn tĩnh mạch. Nếu trong gia đình có người thân từng bị suy giãn tĩnh mạch, thì khả năng phụ nữ mang thai cũng mắc phải bệnh này sẽ cao hơn. Di truyền ảnh hưởng đến cấu trúc của tĩnh mạch và van, khiến chúng dễ bị yếu và suy giảm chức năng. Do đó, phụ nữ có tiền sử gia đình bị suy giãn tĩnh mạch cần đặc biệt chú ý và phòng ngừa tình trạng này khi mang thai.
2. Triệu chứng giãn tĩnh mạch ở bà bầu
Khi mang thai, nhiều bà bầu cho rằng dấu hiệu rõ ràng nhất để nhận biết tình trạng suy giãn tĩnh mạch là những đường gân máu nổi rõ trên da. Tuy nhiên, điều này chưa hoàn toàn đúng và đủ.
Hệ thống tĩnh mạch trong cơ thể con người bao gồm 3 loại chính: tĩnh mạch nông, tĩnh mạch xuyên và tĩnh mạch sâu. Tĩnh mạch nông nằm gần bề mặt da, dễ nhận thấy khi chúng giãn nở hoặc phồng lên. Ngược lại, tĩnh mạch xuyên và tĩnh mạch sâu nằm sâu hơn bên trong cơ thể và khó nhận biết khi có vấn đề.
Thậm chí, ngay cả khi bị suy giãn tĩnh mạch nông, các triệu chứng ban đầu có thể không thể hiện qua sự phồng lên của tĩnh mạch bề mặt. Chính vì vậy, bà bầu không nên chỉ dựa vào việc tĩnh mạch nổi để xác định tình trạng bệnh mà cần chú ý đến các dấu hiệu khác, đặc biệt ở những giai đoạn đầu của bệnh.
Các triệu chứng của giãn tĩnh mạch từ giai đoạn đầu đến khi nghiêm trọng:
1. Giai đoạn đầu
- Cảm giác nặng chân: Đây là dấu hiệu phổ biến, đặc biệt sau khi đứng hoặc ngồi lâu.
- Đau hoặc mỏi chân: Cơn đau thường xuất hiện ở vùng chân dưới, trở nên nghiêm trọng hơn vào cuối ngày.
- Ngứa da xung quanh tĩnh mạch: Vùng da quanh tĩnh mạch có thể cảm thấy ngứa hoặc bị kích ứng.
2. Giai đoạn tiến triển
- Sưng phù chân và mắt cá chân: Thường xảy ra vào cuối ngày hoặc sau khi đứng lâu, đặc biệt là ở vùng mắt cá chân.
- Tĩnh mạch nổi rõ, xoắn hoặc giãn ra: Tĩnh mạch nông trở nên rõ ràng hơn, có thể nổi gồ trên bề mặt da, xoắn lại và đổi màu xanh hoặc tím.
- Cảm giác nóng rát hoặc châm chích: Một số bà bầu cảm thấy cảm giác nóng rát hoặc châm chích ở chân, đặc biệt khi đứng lâu.
3. Giai đoạn nghiêm trọng
- Chuột rút vào ban đêm: Tình trạng chuột rút thường xuyên xảy ra, đặc biệt vào ban đêm.
- Sạm da hoặc loét da: Vùng da quanh tĩnh mạch bị ảnh hưởng có thể trở nên sạm màu, hoặc trong trường hợp nghiêm trọng, có thể xuất hiện loét da, đặc biệt quanh mắt cá chân.
- Các vết loét khó lành: Khi tĩnh mạch bị giãn quá mức, các vết thương hoặc loét ở chân trở nên khó lành hơn, dễ nhiễm trùng.
3. Suy giãn tĩnh mạch có thể bị nhầm lẫn với các vấn khác trong thai kỳ
Khi mang thai, cơ thể bà bầu trải qua nhiều thay đổi về sinh lý, và một số triệu chứng có thể giống với dấu hiệu của suy giãn tĩnh mạch. Chẳng hạn, tình trạng đau nhức chân và sưng phù chân trong những tháng cuối là những tình trạng phổ biến ở nhiều bà bầu, nhưng không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của suy giãn tĩnh mạch. Vì vậy, bà bầu cần hiểu rõ để không nhầm lẫn và lo lắng không cần thiết.
1. Đau nhức chân do suy giãn tĩnh mạch
- Vị trí đau: Thường xuất hiện ở vùng cẳng chân và bắp chân, đau lan tỏa xuống mắt cá chân.
- Thời điểm đau: Đau nhức thường tăng lên vào cuối ngày hoặc sau khi đứng, ngồi trong thời gian dài.
- Tình trạng tĩnh mạch: Các tĩnh mạch có thể nổi rõ trên bề mặt da, có màu xanh hoặc tím, đôi khi có cảm giác đau rát hoặc nặng nề.
- Biểu hiện đi kèm: Có thể xuất hiện cảm giác ngứa quanh vùng tĩnh mạch, cảm giác châm chích hoặc nóng rát ở chân, đôi khi kèm theo chuột rút ban đêm.
2. Đau nhức chân và sưng phù do các thay đổi sinh lý bình thường
- Vị trí đau: Cơn đau thường không tập trung vào một vùng cụ thể như giãn tĩnh mạch mà xuất hiện do áp lực lên cơ bắp và khớp.
- Thời điểm đau: Cơn đau thường xảy ra vào cuối thai kỳ do trọng lượng cơ thể tăng lên và áp lực từ tử cung lớn đè lên các mạch máu.
- Tình trạng tĩnh mạch: Không có hiện tượng tĩnh mạch nổi rõ hay biến đổi màu sắc.
- Biểu hiện đi kèm: Sưng phù thường gặp ở mắt cá chân và bàn chân vào cuối ngày, nhưng sẽ giảm bớt khi nghỉ ngơi và nâng cao chân.
3. Sưng phù do vấn đề về tuần hoàn hoặc bệnh lý khác
- Vị trí sưng phù: Sưng phù có thể xuất hiện ở chân, mắt cá chân, nhưng đôi khi cũng xuất hiện ở tay, mặt, hoặc vùng bụng.
- Thời điểm sưng phù: Nếu sưng phù xảy ra đột ngột, kéo dài hoặc không giảm dù đã nghỉ ngơi, đây có thể là dấu hiệu của các vấn đề về tuần hoàn hoặc bệnh lý nghiêm trọng hơn như tiền sản giật.
- Biểu hiện đi kèm: Nếu sưng phù kèm theo cao huyết áp, đau đầu, hoặc thay đổi thị giác (nhìn mờ, hoa mắt), bà bầu cần đến bệnh viện ngay vì đây có thể là dấu hiệu của tiền sản giật hoặc rối loạn tuần hoàn nghiêm trọng.
Nếu bà bầu cảm thấy đau chân kéo dài, sưng phù không giảm sau khi nghỉ ngơi hoặc có các triệu chứng khác như đau ngực, khó thở, đau đầu dữ dội hoặc cao huyết áp, cần tìm đến bác sĩ để được kiểm tra và điều trị kịp thời. Việc theo dõi và phân biệt chính xác giữa các triệu chứng sinh lý và bệnh lý sẽ giúp bà bầu có một thai kỳ an toàn và khỏe mạnh.
4. Giãn tĩnh mạch ở bà bầu có nguy hiểm không?
Giãn tĩnh mạch có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như sưng đau, ngứa, nhức mỏi và ảnh hưởng đến thẩm mỹ, làm suy giảm chất lượng cuộc sống của mẹ bầu. Tuy nhiên, giãn tĩnh mạch trong đa số trường hợp thường không gây hại và không ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
Sau sinh 3 – 4 tháng tình trạng suy giãn tĩnh mạch sẽ cải thiện. Khi hormone trong cơ thể ổn định lại và áp lực từ tử cung lên tĩnh mạch giảm, máu có thể lưu thông tốt hơn, dẫn đến việc các tĩnh mạch bị giãn sẽ dần hồi phục.
Bên cạnh đó, nếu mẹ bầu có chế độ sinh hoạt, nghỉ ngơi hợp lý và áp dụng các biện pháp phòng ngừa (như mặc vớ y khoa, tập thể dục nhẹ nhàng), tình trạng này có thể cải thiện dần theo thời gian.
Tuy nhiên, có một tỷ lệ nhỏ phụ nữ có thai bị giãn tĩnh mạch có thể dẫn đến các cục máu đông nhỏ gần bề mặt da (huyết khối tĩnh mạch nông) và trong một vài trường hợp, tình trạng này có thể tiến triển nặng hơn thành huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT).
Huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) là một tình trạng nghiêm trọng hơn trong đó cục máu đông phát triển ở các tĩnh mạch sâu, gây đau đớn, gây sốt, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt thường ngày. Thậm chí, các cục máu đông này có thể di chuyển đến phổi gây thuyên tắc động mạch phổi và đe dọa đến tính mạng người bệnh.
Chính vì vậy, mẹ bầu không nên chủ quan khi bị giãn tĩnh mạch trong thai kỳ. Huyết khối tĩnh mạch nông khi phát triển có thể khiến tĩnh mạch có cảm giác cứng và giống như dây thừng. Đồng thời, khu vực xung quanh có thể trở nên đỏ, nóng, mềm và đau. Do đó, nếu bạn nhận thấy rằng mình có thể đang có một trong những cục máu đông này, bạn hãy đến các cơ sở y tế thăm khám sớm nhất có thể để tránh chúng tiến triển nặng và gây ra những biến chứng nghiêm trọng hơn.
Ngoài ra, bạn cần đến gặp bác sĩ ngay nếu có một trong những dấu hiệu dưới đây:
- Một trong hai chân bị sưng tấy nghiêm trọng.
- Bị loét ở chân.
- Vùng da gần tĩnh mạch thay đổi màu sắc.
5. Giãn tĩnh mạch ở bà bầu được điều trị như thế nào?
Mục tiêu chính của việc điều trị giãn tĩnh mạch ở bà bầu là thay đổi lối sống để giảm thiểu các triệu chứng khó chịu như đau nhức và sưng phù, giúp mẹ bầu cảm thấy thoải mái hơn trong suốt thai kỳ.
5.1. Thay đổi lối sống
- Nâng cao chân: Bà bầu nên nghỉ ngơi với chân được nâng cao (trên mức tim) khi ngồi hoặc nằm để giúp máu tuần hoàn tốt hơn và giảm áp lực lên tĩnh mạch.
- Tránh đứng/ngồi quá lâu: Đứng hoặc ngồi trong thời gian dài có thể làm tăng áp lực lên tĩnh mạch chân. Hãy di chuyển hoặc thay đổi tư thế thường xuyên. (Đọc chi tiết bài: Đứng lâu và những ảnh hưởng tới thai kỳ)
- Không ngồi vắt chéo chân: Ngồi vắt chéo chân có thể làm cản trở dòng máu lưu thông, tăng nguy cơ giãn tĩnh mạch.
- Ngủ nghiêng bên trái: Tư thế này giúp giảm áp lực lên tĩnh mạch chủ dưới (mạch máu chính nằm bên phải cơ thể), hỗ trợ tuần hoàn máu từ chân về tim. Bà bầu có thể kết hợp sử dụng gối kê chân cho người bị giãn tĩnh mạch trong khi ngủ.
- Đi bộ: Đi bộ nhẹ nhàng giúp tăng cường lưu thông máu và hỗ trợ tĩnh mạch hoạt động hiệu quả hơn.
- Yoga cho bà bầu: Các bài tập yoga nhẹ nhàng không chỉ giúp thư giãn mà còn giúp cải thiện tuần hoàn và giảm căng thẳng cho các tĩnh mạch chân.
- Bơi lội: Bơi lội là bài tập toàn thân lý tưởng cho bà bầu, giúp giảm áp lực lên tĩnh mạch và làm dịu cảm giác sưng phù.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Hạn chế lượng muối trong chế độ ăn uống của bạn, chúng có thể gây phù. Mẹ bầu nên bổ sung nhiều vitamin C vào chế độ dinh dưỡng giúp tăng độ bền thành mạch đồng thời tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể.
- Tắm và ngâm chân nước mát: Nước mát giúp làm dịu các tĩnh mạch, giảm cảm giác nặng nề và sưng phù ở chân.
5.2. Mặc vớ y khoa (vớ áp lực)
Vớ y khoa là một trong những biện pháp đơn giản và hiệu quả nhất để kiểm soát giãn tĩnh mạch trong thai kỳ. Vớ y khoa tạo áp lực vừa phải lên chân, giúp đẩy máu từ các tĩnh mạch nông trở lại tĩnh mạch sâu và về tim.
- Chọn loại vớ phù hợp: Bà bầu nên sử dụng vớ y khoa chuyên dụng có mức áp lực phù hợp, và tốt nhất là nên mặc vào buổi sáng khi chân còn chưa sưng.
- Mặc vớ đều đặn: Mặc vớ thường xuyên, đặc biệt là khi phải đứng lâu hoặc di chuyển nhiều, sẽ giúp giảm triệu chứng và ngăn ngừa bệnh trở nặng.
5.3. Điều trị bằng thuốc giảm đau và chống viêm
Đối với các triệu chứng giãn tĩnh mạch nghiêm trọng, bà bầu có thể được chỉ định sử dụng thuốc giảm đau nhẹ hoặc kem bôi ngoài da để giảm đau và sưng. Tuy nhiên, mọi loại thuốc sử dụng trong thai kỳ cần được bác sĩ giám sát chặt chẽ.
5.4. Can thiệp bằng phẫu thuật hoặc liệu pháp khác
Trong hầu hết các trường hợp, can thiệp y khoa mạnh mẽ như bơm keo sinh học, phẫu thuật, chích xơ tĩnh mạch hay diện chẩn thường không được khuyến khích trong thai kỳ. Nếu tình trạng giãn tĩnh mạch trở nên nghiêm trọng hoặc không cải thiện sau sinh, bác sĩ có thể đề xuất các phương pháp này sau khi bà mẹ đã hoàn thành giai đoạn nuôi con bằng sữa mẹ.
Mặc dù suy giãn tĩnh mạch ở phụ nữ mang thai không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng việc nhận biết và điều trị kịp thời rất quan trọng để cải thiện chất lượng cuộc sống của mẹ bầu. Qua bài viết này, hy vọng bạn đã có thêm thông tin cần thiết về nguyên nhân, triệu chứng cũng như các biện pháp điều trị hiệu quả cho suy giãn tĩnh mạch trong thai kỳ.
Nếu bạn cần tư vấn thêm hoặc có bất kỳ câu hỏi nào liên quan đến sức khỏe, hãy liên hệ ngay với dược sĩ qua số điện thoại trên 1900 545518 để được hỗ trợ sớm nhất.
