Người tai biến bị phù chân không phải là hiếm gặp. Tình trạng này là một trong những dấu hiệu phản ánh chức năng của cơ quan, bộ phận nào đó trong cơ thể bệnh nhân đang bị rối loạn. Vậy, người bệnh tai biến bị phù chân có nguy hiểm không và nên làm thế nào khi tình huống này xảy ra? Mời bạn đọc cùng theo dõi chi tiết trong bài viết dưới đây.
Mục lục
1. Lý giải hiện tượng phù chân sau tai biến
Phù chân xảy ra khi có hiện tượng tăng thoát dịch từ lòng mạch ra các mô kẽ khiến những vị trí này bị sưng nề. Ở những bệnh nhân bị tai biến, phù chân thường tập trung ở vị trí mu bàn chân, mắt cá chân và cẳng chân. Bạn có thể nhận biết người bị tai biến phù chân thông qua một số dấu hiệu như:
- Kích thước chân to lên bất thường.
- Da chân căng mọng, tạo cảm giác như có bọng nước dưới da.
- Các đầu xương tại vị trí phù gần như biến mất.
- Người bệnh tăng cân bất thường, có cảm giác nặng nề, giảm cử động linh hoạt ở chân.
- Ấn vào vị trí sưng thấy da bị lõm xuống trong vài giây sau khi thả.
Hiện tượng phù chân sau tai biến được giải thích như sau: Cơ thể người chiếm đến 70% là nước. Lượng nước này được phân bổ hợp lý trong máu và các mô. Áp suất máu có xu hướng đẩy nước từ máu khỏi lòng mạch đến các mô. Trong khi đó, protein máu lại tạo thành áp suất keo giữ nước ở lại.
Bên cạnh đó, một lượng dịch nhỏ từ lòng mạch thoát vào mô sẽ được dẫn lưu trở lại hệ tuần hoàn thông qua hệ thống mạch bạch huyết. Khi những hoạt động này ổn định, cơ thể luôn giữ được trạng thái cân bằng trong hoạt động điều tiết dịch và không có hiện tượng phù nề xảy ra.
Thế nhưng, ở bệnh nhân tai biến, não bộ và hệ thống mạch máu đã từng trải qua tổn thương và có thể để lại nhiều di chứng nghiêm trọng, thường gặp như: co cơ, cứng cơ, yếu cơ hay thậm chí là liệt nửa người. Tình trạng này khiến không ít người gặp khó khăn trong vận động hàng ngày, đôi khi phải nằm liệt tại chỗ.
Ở điều kiện này, tuần hoàn từ tĩnh mạch chân về tim gặp nhiều khó khăn. Tốc độ dòng chảy chậm khiến lượng máu ứ đọng trong tĩnh mạch tăng lên dẫn đến tăng nguy cơ hình thành cục máu đông gây viêm tắc tĩnh mạch chi dưới. Viêm tắc tĩnh mạch xảy ra khiến mạch máu bị tắc nghẽn, tổn thương và dẫn đến viêm. Ngay sau đó, hiện tượng phù chân xuất hiện bởi:
Tăng thoát dịch lòng mạch: Cục máu đông làm cản trở dòng chảy của máu trong tĩnh mạch, ngăn máu từ chân trở về tim khiến các tĩnh mạch chân bị giãn rộng và tăng áp lực đẩy dịch từ mạch máu di chuyển ra mô kẽ. Lượng dịch này khiến các mô bị sưng nề, gây phù chân.
Tăng tính thấm thành mạch: Tại vị trí mạch máu bị viêm, các chất trung gian gây viêm hoạt động mạnh mẽ kết hợp cùng sự kết dính tiểu cầu và hoạt động của tế bào bạch cầu làm tăng áp lực thủy tĩnh trong mạch máu ngoại vi, tạo điều kiện cho dịch viêm từ trong mạch thoát ra ngoài, gây phù.
Theo thống kê, có khoảng 90% bệnh nhân sau tai biến đối diện với tình trạng viêm tắc tĩnh mạch dẫn đến phù chân. Vì vậy, ngay khi triệu chứng này xuất hiện, người bệnh cần được nhanh chóng thăm khám và kiểm tra để tránh gặp phải những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
2. Phù chân sau tai biến có nguy hiểm không?
Phù chân là triệu chứng cho thấy bệnh nhân tai biến có thể đang gặp phải những rối loạn về tuần hoàn. Đôi chân sưng phù khiến người bệnh vốn đã đi lại khó khăn thì nay lại càng nặng nề và mệt mỏi. Không chỉ vậy, phù chân còn làm giảm tính thẩm mỹ, gây ra tâm lý tự ti cho người bệnh.
Nghiêm trọng hơn, nếu không được kiểm soát kịp thời, bệnh nhân tai biến bị phù chân hoàn toàn có thể gặp nguy hiểm bởi những biến chứng sau đây:
- Suy giãn tĩnh mạch: Áp lực máu tăng trong thời gian dài khiến chức năng và cấu trúc tĩnh mạch chân bị suy giảm. Tình trạng này khiến người bệnh bị đau nhức, nặng mỏi, phù nề, tê chân, chuột rút.
- Loạn dưỡng: Tuần hoàn giảm cùng các mô tích nước khiến tế bào giảm tiếp cận với nguồn máu nuôi giàu oxy và dinh dưỡng. Hệ quả là người bệnh có thể bị: teo da, rối loạn sắc tố da, lở loét, nhiễm trùng và hoại tử.
- Thuyên tắc phổi: Huyết khối tĩnh mạch bị vỡ ra có thể theo dòng máu di chuyển đến động mạch phổi gây ra biến chứng thuyên tắc phổi, đe dọa trực tiếp đến tính mạng người bệnh.
- Đột quỵ: Cục máu đông có thể theo dòng chảy di chuyển đến các động mạch ở tim gây tắc nghẽn và làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Như vậy, phù chân ở bệnh nhân tai biến là một dấu hiệu nghiêm trọng cần được kiểm soát càng sớm càng tốt. Người bệnh tuyệt đối không được có tâm lý chủ quan để các rối loạn kéo dài, tiến triển nghiêm trọng. Việc điều trị muộn không chỉ gặp nhiều khó khăn mà còn làm tăng nguy cơ gặp phải biến chứng nguy hiểm.
Đọc thêm: Hay bị phù chân là dấu hiệu của bệnh gì?
3. Người tai biến bị phù chân nên làm gì?
Người tai biến bị phù chân cần tích cực điều trị theo chỉ định của bác sĩ kết hợp với việc điều chỉnh lối sống khoa học để giảm thiểu ảnh hưởng của di chứng, ngăn phù tái phát. Dưới đây là một số gợi ý cụ thể cho người bệnh.
3.1 Dùng thuốc theo chỉ định
Ngay khi bị phù, người bệnh cần đến các cơ sở y tế để thăm khám và làm rõ nguyên nhân bị phù. Sau thăm khám, tùy vào thể trạng của từng người bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc điều trị phù hợp. Một số loại thuốc thường được sử dụng như:
Thuốc chống đông máu: Nhằm loại bỏ huyết khối tĩnh mạch, từ đó giảm phù và ngăn biến chứng nguy hiểm. Các thuốc được sử dụng thường gồm: Heparin, thuốc chống tập kết tiểu cầu hay thuốc kháng vitamin K.
Thuốc lợi tiểu: Ức chế quá trình tái hấp thu nước, giảm lượng nước trong tuần hoàn từ đó giảm áp lực lên tĩnh mạch và giảm phù chân. Các thuốc được dùng là: thuốc lợi tiểu thiazid, lợi tiểu quai hay lợi tiểu giữ kali.
Thuốc giãn mạch: Được sử dụng trong trường hợp người bệnh có dấu hiệu suy tim. Một vài thuốc hay được sử dụng như: nhóm thuốc nitrat, thuốc chẹn kênh canxi hay thuốc ức chế men chuyển.
Lưu ý: Việc sử dụng thuốc điều trị phù chân có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ tác dụng phụ nghiêm trọng. Vì vậy, người bệnh tuyệt đối không tự mua thuốc sử dụng tại nhà khi chưa thăm khám và có chỉ định của bác sĩ.
3.2 Xây dựng lối sống khoa học
Một lối sống khoa học không có tác dụng điều trị nhưng có thể làm giảm ảnh hưởng của triệu chứng phù và giảm nguy cơ tái phát. Một số lưu ý về lối sống cho bệnh nhân tai biến bị phù gồm:
Ăn nhạt: Đảm bảo lượng muối nạp vào cơ thể không vượt quá 5g/ ngày. Chế độ ăn nhạt giúp hạn chế nguy cơ tăng huyết áp, phù tĩnh mạch.
Đeo vớ y khoa: Thiết bị này giúp giảm áp lực lên thành mạch, đẩy dịch từ mô kẽ trở lại tuần hoàn từ đó hạn chế triệu chứng phù chân.
Di chuyển nhẹ nhàng: Giúp rèn luyện cơ bắp, giảm co cứng cơ và hỗ trợ tuần hoàn trong tĩnh mạch chân, giảm áp lực lên thành tĩnh mạch.
Chọn trang phục phù hợp: Nên mặc quần áo thoải mái, thấm hút mồ hôi tốt và dùng giày dép vừa vặn để tránh tạo áp lực lên mạch máu ở chân.
Thường xuyên massage chân: Giúp thúc đẩy tuần hoàn máu tĩnh mạch và dẫn lưu dịch qua mạch bạch huyết, từ đó cải thiện triệu chứng phù.
Nằm kê cao chân: Tạo điều kiện thuận lợi cho máu chảy từ chân về tim, nhờ đó cải thiện triệu chứng phù nề.
3.3 Thực hiện các bài tập cải thiện
Tập luyện các bài tập phục hồi chức năng chân cho người bệnh tai biến giúp cải thiện độ linh hoạt của khớp, tăng cường sức mạnh cơ bắp và thúc đẩy tuần hoàn trong cơ thể. Điều này không chỉ giúp người bệnh cảm thấy thoải mái hơn mà còn hạn chế nguy cơ hình thành biến chứng nguy hiểm.
Dưới đây là một số bài tập đơn giản mà người bệnh có thể tự tập luyện tại nhà:
Bài tập ở tư thế đứng
Phù hợp cho những bệnh nhân tai biến không có quá nhiều di chứng, chức năng vận động vẫn được duy trì tốt. Các bài tập gồm:
Gấp và duỗi khớp: Bệnh nhân đứng nhấc một chân khỏi sàn rồi thực hiện gấp – duỗi các khớp gối, cổ chân, ngón chân từ 10 – 15 lần/ khớp. Làm tương tự với bên chân còn lại.
Bước tại chỗ: Người bệnh đứng và thực hiện bước chân tại chỗ 10 – 15 bước/ lần tập. Chú ý khi bước cần nâng cao chân hơn so với khi đi lại bình thường.
Nhón gót chân: Người bệnh vịn vào thành ghế hoặc tường, sau đó chùng gối vuông góc thì lại đứng thẳng lên kèm theo nhón cao gót. Lặp lại động tác 10 – 15 lần.
Bài tập ở tư thế ngồi
Phù hợp cho những người bệnh gặp tình trạng cứng khớp, yếu cơ, gặp khó khăn trong việc đi lại. Các bài tập bao gồm:
Nhón gót chân: Người bệnh ngồi trên ghế sao cho hai bàn chân vẫn chạm đất. Từ từ nhón luân phiên hai gót chân và cả hai gót cùng lúc. Thực hiện liên tục 10 – 15 lần.
Nâng cẳng chân: Người bệnh ngồi trên ghế, giữ người ở tư thế thẳng. Từ từ nâng bàn chân lên khỏi sàn nhà và duỗi thẳng chân rồi hạ xuống. Thực hiện tương tự với chân còn lại. Mỗi chân tập nâng khoảng 10 – 15 lần.
Gấp – duỗi khớp: Người bệnh ngồi trên ghế, nâng chân khỏi sàn sau đó duỗi chân rồi gấp – duỗi – xoay khớp cổ chân ở mức tối đa. Thực hiện 10 – 15 lần.
Tư thế nằm
Phù hợp với những bệnh nhân có nhiều di chứng, gặp nhiều khó khăn trong việc ngồi hay đứng di chuyển. Trường hợp này, người bệnh có thể cần sự hỗ trợ của người chăm sóc để có thể thực hiện được. Các bài tập gồm:
Gấp – duỗi khớp: Người bệnh nằm trên giường, hai chân duỗi thẳng. Từ từ nâng chân trái lên góc khoảng 30 – 50 độ, sau đó gấp – duỗi – xoay khớp cổ chân từ 10 – 15 lần. Thực hiện tương tự với chân còn lại.
Bắt chéo chân: Người bệnh nằm ngửa trên giường, duỗi thẳng chân. Từ từ nâng hai chân lên cao rồi bắt chéo chân nọ qua chân kia 10 – 15 lần.
Đạp xe: Người bệnh nằm ngửa trên giường, từ từ nâng hai chân lên cao, gập khớp háng và khớp gối sau đó đẩy chân tương tự như động tác đạp xe đạp. Thực hiện liên tục 10 – 15 lần.
Để việc tập luyện đảm bảo an toàn và phát huy hiệu quả tối đa, người bệnh nên tham khảo ý kiến của các chuyên viên hồi phục chức năng trước khi thực hiện. Ngoài ra, những người bệnh còn yếu chỉ nên tập luyện khi có sự hỗ trợ hoặc giám sát của người thân.
Người tai biến bị phù chân nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ không bị ảnh hưởng quá nhiều hay gặp phải nguy hiểm. Hi vọng rằng, những chia sẻ trong bài viết hôm nay có thể giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về vấn đề này, từ đó lựa chọn được giải pháp an toàn và phù hợp cho mình hoặc người thân.
